خواب یکی از بنیادی‌ترین فرایندهای زیستی و روانی انسان است که نقش تعیین‌کننده‌ای در بازسازی انرژی، تنظیم هیجان و حفظ تعادل شناختی دارد. کاهش کیفیت خواب می‌تواند به افزایش استرس، افت خلق و کاهش رضایت از زندگی منجر شود؛ پدیده‌ای که در جوامع شهری امروز به علت فشارهای کاری، محیطی و اضطرابات روانی گسترده‌تر شده است. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر کیفیت خواب بر کیفیت زندگی و استرس ادراک‌شده در میان گروه‌های سنی مختلف جامعه اندیمشک انجام شد تا تفاوت‌های احتمالی میان‌نسلی و ارتباط درونی این متغیرها در بستر فرهنگی و اجتماعی ایران روشن گردد. روش مطالعه به‌صورت توصیفی‌ـ‌همبستگی و در بازه زمانی بهمن ۱۴۰۳ تا شهریور ۱۴۰۴ اجرا شد. جامعه آماری شامل شهروندان اندیمشک و نمونه پژوهش ۳۰۰ نفر بود که با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای از چهار گروه سنی جوانان، میانسالان، سالمندان و بزرگسالان اولیه انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل مقیاس کیفیت خواب پیتزبورگ (PSQI)، پرسش‌نامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت (WHOQOL‑BREF) و مقیاس استرس ادراک‌شده (PSS‑10) بود. داده‌ها با نرم‌افزارهای SPSS 26 و AMOS 24 با آزمون‌های همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس و مدل معادلات ساختاری تحلیل شدند. یافته‌ها نشان داد بین کیفیت خواب و کیفیت زندگی رابطه‌ای مثبت و معنادار وجود دارد (r=0.52, p<0.01)، و میان کیفیت خواب و استرس ادراک‌شده رابطه‌ای منفی و معنادار (r=−0.43, p<0.01) مشاهده شد؛ همچنین تفاوت معنی‌داری در کیفیت خواب گروه‌های سنی مختلف به سود جوانان ثبت گردید (F(3,296)=7.94, p<0.001). مدل ساختاری پژوهش برازش مطلوبی داشت (CFI = 0.93, RMSEA = 0.061). در نتیجه، خواب مطلوب عاملی کلیدی در ارتقای کیفیت زندگی و کاهش استرس روانی است و ترویج رفتارهای بهداشت خواب، به‌ویژه در گروه سالمندان و مشاغل پرتنش، می‌تواند بهبود چشمگیری در سلامت روان و اجتماعی جامعه شهری اندیمشک ایجاد کند.

کیفیت خواب کیفیت زندگی استرس ادراک‌شده گروه‌های سنی سلامت روان