نظام آموزش و پرورش ایران از دوره قاجار تا دوران معاصر، دستخوش تحولات بنیادین ساختاری و مفهومی بوده است. این پژوهش با رویکردی جامعه‌شناختی و تحلیلی، تلاش دارد کارکردهای ایدئولوژیک و اجتماعی نظام آموزشی ایران را با تکیه بر نظریات بوردیو، آلتوسر و گرامشی بررسی کند. بر اساس دیدگاه بوردیو، آموزش به مثابه ابزاری برای بازتولید فرهنگی و طبقاتی عمل می‌کند و سرمایه فرهنگی در آن نقشی اساسی دارد. آلتوسر نظام آموزشی را به عنوان یکی از دستگاه‌های ایدئولوژیک دولت معرفی می‌کند که به تداوم نظم سیاسی و بازتولید ایدئولوژی حاکم یاری می‌رساند. گرامشی نیز آموزش را عرصه‌ای برای مبارزه هژمونیک و شکل‌گیری آگاهی انتقادی می‌داند. بررسی تاریخی نشان می‌دهد که آموزش در ایران از دوران قاجار با هدف نوسازی و مشروعیت‌بخشی به دولت آغاز شد، در دوره پهلوی با تمرکز بر دولت‌سازی و توسعه در خدمت قدرت سیاسی قرار گرفت و پس از انقلاب اسلامی بیش از پیش کارکرد ایدئولوژیک یافت. با این حال، در دوران معاصر، گسترش آگاهی اجتماعی و تغییرات فرهنگی، زمینه بازتعریف نقش آموزش را در جهت تربیت انتقادی و عدالت آموزشی فراهم کرده است.

آموزش و پرورش ایران ایدئولوژی بوردیو آلتوسر گرامشی بازتولید فرهنگی هژمونی سرمایه فرهنگی